Metoda Krakowska® to terapia neurobiologiczna stymulująca wszystkie funkcje poznawcze dziecka. Podstawowym jej założeniem jest naśladowanie kolejnych etapów rozwoju dzieci zdrowych w celu ustalenia programu ćwiczeń dla dzieci z zaburzeniami genetycznymi i rozwojowymi. Za twórczynię Metody Krakowskiej® uważa się prof. dr hab. Jagodę Cieszyńską.

Metoda została stworzona przez zespół osób związanych z Katedrą Logopedii w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie wraz z Zespołem Diagnozy i Terapii Języka (obecnie: Zespół Wczesnego Wspomagania w Ośrodku dla Dzieci Niesłyszących). Na czele zespołu stoi prof. dr hab. Jagoda Cieszyńska.

Krakowski Zespół Diagnozy i Terapii już pod koniec lat osiemdziesiątych badał system językowy dzieci niesłyszących w oparciu o wczesną naukę czytania. Efekty tych badań spowodowały, że na terapię zaczęto zgłaszać także dzieci z innymi zaburzeniami rozwoju, mającymi trudności w budowaniu komunikacji językowej. Równocześnie z wczesną nauką czytania prowadzono zawsze stymulację wszystkich funkcji poznawczych. Podstawowym założeniem było działanie symultaniczne (całościowe) na rozwój dziecka i jego relacji z rodziną, a następnie w grupie społecznej oraz formowanie językowego obrazu świata.

Prof. Cieszyńska podkreśla, że Metoda Krakowska® to całościowy symboliczny system zbudowany z zespołu elementów wzajemnie powiązanych w relację, który realizuje zadanie nadrzędne (budowanie systemu językowego) i działania stymulujące rozwój wszystkich funkcji poznawczych. Wczesna nauka czytania i kształtowanie systemu językowego to najistotniejsze techniki w całym systemie terapii prowadzonej Metodą Krakowską®, bowiem we wszystkich siedemnastu elementach terapii to język stanowi bazę wyjściową, a każdy kolejny element wprowadzany jest zgodnie z sekwencją rozwojową oraz indywidualnymi możliwościami dziecka i jego rodziny.

Metoda Krakowska® czerpie z badań eksperymentalnych, dotyczących kształtowania się reprezentacji poznawczych, a także z procesów uczenia się nowych zadań przez neurony.

Metoda Krakowska® wychodzi z założenia, że należy dostarczyć dziecku tej wiedzy, która z powodu zaburzeń nie mogła być przez nie samodzielnie zdobyta. Podkreśla wymóg stymulacji rozwoju zdrowego dziecka i jednoczesnego korygowania zaburzeń funkcjonalnych, wrodzonych, genetycznych i nabytych. Swoje założenia opiera na neurobiologicznej tezie, według której zdolność do powstawania nowych synaps nigdy się nie kończy i jest w pełni zależna od konkretnych doświadczeń dostarczanych jednostce. Dziecko uczy się zachowań i ról społecznych przede wszystkim językowo, biorąc czynny udział w interakcjach społecznych, jednak zanim będzie gotowe do przyswajania umiejętności i wiedzy o świecie w grupie rówieśniczej, musi współdziałać indywidualnie z osobą dorosłą.

Prof. Cieszyńska zaznacza również, że bardzo istotną zasadą działania Metody Krakowskiej® jest umożliwienie rodzinie obserwacji prowadzonych zajęć z dziećmi.

Opanowanie umiejętności nazywania czynności, cech, rzeczy i osób 
wymaga zastosowania mechanizmu naśladowania rozwoju mowy dziecka, czyli: powtarzania, rozumienia i nazywania.

Terapeuta Metody Krakowskiej® pracuje z podopiecznym nie tylko nad budowaniem jego kompetencji komunikacyjnej i językowej, ale też nad pozostałymi funkcjami poznawczymi.

Jednym z głównych elementów terapii według Metody Krakowskiej® jest Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania®, autorstwa prof. Jagody Cieszyńskiej, której towarzyszą ćwiczenia wszystkich funkcji poznawczych w następujących sferach:

• słuchowej
• wzrokowej
• funkcji lewej półkuli mózgu
• systemu językowego
• pamięci
• motoryki małej i dużej
• kategoryzacji i myślenia przyczynowo-skutkowego
• zachowań społecznych
• zabawy

Terapia prowadzona według Metody Krakowskiej® obejmuje następujące elementy:

• terapię słuchową w oparciu o program „Słucham i uczę się mówić”
• stymulację naśladowania mowy ze wsparciem Gestów Artykulacyjnych oraz Manualnego Torowania Głosek
• terapię funkcji wzrokowych
• Symultaniczno-Sekwencyjną Naukę Czytania®
• budowanie kompetencji komunikacyjnej i językowej poprzez prowadzenie Dziennika Wydarzeń
• diagnozę dominacji stronnej, umożliwiającej wybór dominującej ręki
• stymulację zabawy
• stymulację funkcji lewej półkuli mózgu
• terapię zachowań społecznych
• stymulację funkcji motorycznych i manualnych
• stymulację przetwarzania bodźców smakowych, zapachowych i dotykowych
• stymulację pamięci
• ćwiczenia kategoryzacji
• ćwiczenia myślenia sytuacyjnego i przyczynowo-skutkowego
• ćwiczenia myślenia przez analogię

Stosowanie wszystkich wymienionych wyżej elementów terapii daje pełny sukces w osiągnięciu przez dziecko kolejnych etapów rozwoju wszystkich funkcji poznawczych.

Metoda Krakowska® szczególnie polecana jest dzieciom:

• z zespołem Aspergera
• z zespołem Downa
• z alalią
• afazją dziecięcą
• zagrożonym autyzmem
• z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
• z niezakończonym i opóźnionym rozwojem mowy
• zagrożonym dysleksją
• z porażeniem mózgowym

Symultaniczno-sekwencyjna nauka czytania ®

Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® to metoda czytania sylabami i jeden z elementów terapeutycznych Metody Krakowskiej®. Opiera się ona na wiedzy na temat funkcjonowania ludzkiego mózgu. Twórczynią Symultaniczno-Sekwencyjnej Nauki Czytania® jest prof. Jagoda Cieszyńska.

Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® opiera się na najnowszych badaniach neuropsychologicznych, a także na wieloletniej praktyce terapeutycznej prof. Jagody Cieszyńskiej. Nazwa metody odnosi się wprost do organizacji funkcji językowych mózgu.
Wykorzystuje zarówno mechanizmy symultaniczne, czyli globalne, całościowe, którymi zajmuje się prawa półkula, jak i sekwencyjne, linearne, za które odpowiada półkula lewa.

Nauka czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną odbywa się w trzech etapach, takich samych jak podczas nabywania systemu językowego przez dziecko – powtarzania, rozumienia oraz nazywania. W pierwszym etapie dziecko powtarza odczytywane przez dorosłego samogłoski/sylaby. W etapie rozumienia dorosły wypowiada samogłoskę lub sylabę, a dziecko wskazuje ją lub podaje. Etap nazywania polega na samodzielnym odczytywaniu pokazanych samogłosek lub sylab przez dziecko.

Dla kogo przeznaczona jest metoda?

Symultaniczno-Sekwencyjna Nauka Czytania® została opracowana tak, by każde dziecko, którego poziom intelektualny mieści się w granicach normy lub z nieznacznym obniżeniem sprawności intelektualnej, mogło nauczyć się czytać.

Nauka czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną przeznaczona jest dla wszystkich dzieci, ale najlepszy czas na naukę czytania to początek wieku przedszkolnego. Według prof. Cieszyńskiej opanowanie sztuki czytania przed pójściem do pierwszej klasy ułatwia dziecku odnalezienie się w nowej, niełatwej dla niego sytuacji, pozwala na skupienie się na innych zadaniach i wyzwaniach, które postawi przed nim szkoła oraz wpływa na pozytywny obraz własnej osoby.

Wczesna nauka czytania nie dotyczy jedynie dzieci zagrożonych dysleksją, ale też tych z opóźnionym rozwojem mowy.

Charakterystyka Symultaniczno-Sekwencyjnej Nauki Czytania®

Charakterystyczny dla Symultaniczno-sekwencyjnej nauki czytania® jest wielki druk oraz czcionka bezszeryfowa. Wielkie litery są bardziej zróżnicowane pod względem wizualnym, niż litery małe. Przykładowo łatwiej jest odróżnić P B D G niż bardzo do siebie podobne p b d g. Czcionka bezszeryfowa to czcionka bez dodatkowych ozdobników (np. Arial). Proste litery ułatwiają skupianie się na znaczeniu czytanego tekstu, a nie na jego wyglądzie.

Głównym założeniem metody jest nauka czytania sylabami. Podczas zajęć dzieci poznają sylaby, którym nadawane jest znaczenie, dzięki czemu proces zapamiętania materiału staje się łatwiejszy. Według prof. Cieszyńskiej metoda ta jest nie tylko skutecznym sposobem zdobywania umiejętności czytania ze zrozumieniem, ale też dla niektórych dzieci jedynym sposobem umożliwiającym rozpoczęcie budowania systemu fonetyczno-fonologicznego. Skuteczność techniki uwarunkowana jest stosowaniem jej w całości, bez wprowadzania głoskowania, literowania i innych technik zapoznawania dziecka z pismem.

Metoda ta uwzględnia możliwości percepcyjne oraz etapy rozwoju mowy dzieci. Zapoznaje dziecko ze światem pisma według stopnia trudności artykułowanych głosek oraz różnicowania graficznych obrazów liter. Sugerowane ćwiczenia ogólnorozwojowe dobierane są odpowiednio do wieku dziecka oraz jego możliwości psychofizycznych. Skupiają się na doskonaleniu sprawności manualnej, analizie i syntezie wzrokowej oraz słuchowej, ćwiczeniach myślenia, pamięci symultanicznej i sekwencyjnej, koncentracji uwagi, obserwowania i kojarzenia pojęć oraz nabywaniu umiejętności logicznego myślenia.

Kolejny argument wspierający konieczność podejmowania wczesnej nauki czytania to fakt wysokiej plastyczności neuronalnej w dzieciństwie. Dziecko gotowe jest do podjęcia pierwszych prób, gdy dzieli już wspólną uwagę z dorosłym. Ta zdolność, która warunkuje uczenie się przez naśladownictwo, współdziałanie i instrukcje, rodzi się z gestu wskazywania palcem, a kilkunastomiesięcznym dzieciom gest ten pozwala zapoznać się graficznym obrazem samogłosek, wyrażeń dźwiękonaśladowczych i pierwszych wyrazów.

Podstawy teoretyczne Symultaniczno-Sekwencyjnej Nauki Czytania®

• uznawanie wyników badań neurobiologicznych, według których sylaba, a nie fonem, jest najmniejszą jednostką percepcyjną
• nauka czytania przez poznawanie znaczeń, a nie znaków liter
• uwzględnianie naturalnych mechanizmów językowych (samogłoski odczytywane w izolacji, spółgłoski tylko w sylabach)
• respektowanie wyników badań neuropsychologicznych, dotyczących powiązań intermodalnych słuchowych, wzrokowych i motorycznych
• wykorzystywanie wiedzy na temat funkcji symultanicznych (całościowych, prawopółkulowych) i sekwencyjnych (linearnych, lewopółkulowych) oraz kształtowania się struktur umożliwiających przesył informacji między półkulami mózgu
• powtarzanie sekwencji rozwoju mowy dziecka (od samogłosek, sylab, przez wyrażenia dźwiękonaśladowcze, do wyrazów i zdań)
• naśladowanie trzech etapów nabywania systemu językowego: powtarzania, rozumienia i nazywania (samodzielnego czytania)
• rozpoczynanie od zadań łatwiejszych, prawopółkulowych
• uznawanie czytania za funkcję prymarną, a pisania – sekundarną
• stosowanie wielkich liter oraz czcionki bezszeryfowej
• prowadzenie ćwiczeń porządkowania od lewej do prawej

Prawa półkula mózgu odpowiada za cztery umiejętności, których opanowanie jest niezbędne w przygotowaniach do nauki czytania linearnego:

• rozpoznawanie samogłosek
• rozpoznawanie wykrzyknień
• rozpoznawanie wyrażeń dźwiękonaśladowczych
• globalne rozpoznawanie wyrazów

Celem etapu przygotowawczego jest wzbudzanie zainteresowania mową i pismem, ćwiczenie rozumowania przez analogię i stymulowanie myślenia symbolicznego.

Nauka czytania metodą sylabową kategorycznie zabrania: nazywania liter, dzielenia wyrazów na głoski, stosowania czcionek szeryfowych, dyktowania wyrazów do zapisania.

METODA KRAKOWSKA - PYTANIA I ODPOWIEDZI